Εδωσαν τη ζωή τους για τ' αρχαία

Οσο και να μοιάζει, δεν είναι παραμύθι. Μια ρωμαϊκή γαλέρα γεμάτη ελληνικούς θησαυρούς ξεκίνησε στα μέσα του 1ου αιώνα π.Χ. από κάποιο λιμάνι, ενδεχομένως της Ρόδου, της Δήλου ή της Περγάμου, με προορισμό το λιμάνι της Ρώμης Οστια. Λόγω θαλασσοταραχής το καράβι βούλιαξε στην περιοχή των Αντικυθήρων και το φορτίο του έμεινε στον βυθό για πάνω από 1.900 χρόνια.

Βρισκόταν σε βάθος 32-35 οργιές (περί τα 62 μ.). Λίγο πριν από το Πάσχα του 1900 δύο καΐκια, η «Ευτέρπη» και η «Καλλιόπη», ξεκίνησαν από το λιμάνι της τουρκοκρατούμενης Σύμης για το καθιερωμένο εξάμηνο ταξίδι τους στις ακτές της Β. Αφρικής για ψάρεμα σφουγγαριών (με σκάφανδρο). Στα Αντικύθηρα έκαναν στάση για ξεκούραση και για να βγάλουν σφουγγάρια.

«Ηταν Μ. Τρίτη, 4 Απριλίου 1900, νηστεία!», είπε η μηχανολόγος - ηλεκτρολόγος Ελένη Βρατσάνου χθες, μιλώντας στο πλαίσιο των διελέξεων της Εταιρείας των Φίλων του Εθνικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου με θέμα «Η Σύμη και το ναυάγιο των Αντικυθήρων. Οι σφουγγαράδες. Η ανέλκυση. Η περιπέτεια».

«Στη βορειοανατολική ακτή των Αντικυθήρων, και συγκεκριμένα στη θέση Πινακάκια, βούτηξε ο δύτης Ηλίας Λυκοπάντης ή Σταδιάτης για σφουγγάρια και θαλασσινά. Σε λίγο έκανε σινιάλο να τον ανεβάσουν. Αντί για πίνες και γαρύποδες ανέβαζε από το βυθό ένα μπρούτζινο χέρι. Ηταν το δεξί άκρο από ένα αρχαίο άγαλμα, το λεγόμενο του «Φιλοσόφου». Ηταν το πρώτο αρχαίο αντικείμενο που ανελκύστηκε από τον βυθό και σήμερα κοσμεί μία από τις βιτρίνες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, όπου δεσπόζει και ο δημοφιλής Εφηβος των Αντικυθήρων.

Το ταξίδι των Συμίων σφουγγαράδων συνεχίστηκε έπειτα στην Αφρική. Επρεπε να πάνε για σφουγγάρια. Συμφώνησαν όμως να αποκαλύψουν την ύπαρξη του ναυαγίου στις τοπικές αρχές της Σύμης όταν θα επέστρεφαν το φθινόπωρο στο νησί, κομίζοντας ως πειστήριο το χάλκινο χέρι. Τον Νοέμβριο του 1900, με τη συμβουλή, την ενθάρρυνση και τη βοήθεια των δημοτικών αρχόντων, γνωστοποίησαν το ναυάγιο στην ελληνική κυβέρνηση «υπό φιλοπατρίας ελαυνόμενοι», όπως έγραφαν οι εφημερίδες της εποχής. Ωστόσο, η περιπέτεια της ανέλκυσης και των υπόλοιπων κομματιών από τα δύο σφουγγαράδικα και πλοία του Πολεμικού Ναυτικού, που άρχισε αμέσως (24 Νοεμβρίου 1900) και διήρκεσε ώς τις 30 Σεπτεμβρίου 1901, είχε τραγικές συνέπειες για τους ίδιους τους σφουγγαράδες, σύμφωνα με την κ. Βρατσάνου που τυχαίνει να είναι από τη Σύμη. «Ενας νεκρός και δύο παράλυτοι, χτυπημένοι από τη νόσο των δυτών».

Κάθε φορά που θα βλέπουμε τα ευρήματα από τα Αντικύθηρα, μαζί και τον περίφημο «Μηχανισμό των Αντικυθήρων», που έχει από τότε αποτελέσει αντικείμενο διεθνούς ενδιαφέροντος για τη χρήση του, αφού παρόμοιος δεν έχει βρεθεί πουθενά, θα πρέπει να θυμόμαστε ότι οφείλεται σε Συμιακούς σφουγγαράδες η πρώτη ενάλια αρχαιολογική έρευνα που έγινε στην Ελλάδα, ίσως και παγκοσμίως.

Ν. ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ - ΡΑΣΣΙΑ