Exlibris Biblioteki Uniwersyteckiej KUL 
 Skok do strony głównej witryny BU KUL
   
"W drugiej ojczyźnie" – "Otwarcie" – "Powroty"
 
Wystawa pt. "Więzi", którą przygotowała Anna Mamulska, to unikalny zbiór pamiątek
związanych z Polonią i polskim uchodźstwem wojennym 1939 roku w Rumunii.
Pierwszy raz wystawę tę pokazano jesienią 1999 roku w Muzeum Archidiecezjalnym we Wrocławiu.
Od 9 listopada 2000 r. do połowy stycznia 2001 gościła ona w gmachu Biblioteki Uniwersyteckiej KUL.
Z otwarciem wystawy w Lublinie zbiegło się sympozjum "Polacy w Rumunii",
zorganizowane wspólnie przez Instytut Badań nad Polonią i Duszpasterstwem Polonijnym KUL,
Państwową Wyższą Szkołę Zawodową w Lesznie, Stowarzyszenie Współpracy "Polska-Wschód"
i lubelski Oddział Stowarzyszenia "Wspólnota Polska".

Ten, kto tak wiele wycierpiał z powodu nietolerancji i okrucieństwa ze strony innych,
sam broni się i jednocześnie oczyszcza, kultywując wartości przeciwne.

Mircea Iliade
 Plakat wystawy o Polonii 
 i uchodźstwie w Rumunii, 1939
  Druga wojna światowa otworzyła najtrudniejszy okres w dziejach Polonii rumuńskiej. Skupiona głównie na Bukowinie mniejszość polska ofiarnie wspomagała walczących w kraju rodaków, by następnie włączyć się w pomoc niesioną blisko stutysięcznej rzeszy uchodźców, jacy znaleźli się na terenie Królestwa Rumunii w wyniku klęski wrześniowej.

  Naciski niemieckie doprowadziły do decyzji o internowaniu polskiego prezydenta, rządu, dowództwa i polskich żołnierzy, lecz ich ewakuacja na Zachód odbyła się za cichą zgodą władz jeszcze podczas wojny. Bez uszczerbku przewiezione zostały przez Rumunię i zdeponowane w Anglii, Francji, USA i Kanadzie rezerwy złota Narodowego Banku Polskiego, walory Funduszu Obrony Narodowej i skarby kulturalne Wawelu.

  W ataku III Rzeszy na ZSRR armia rumuńska stanęła u boku niemieckiej. Do wojska idącego na front wschodni wcielono wtedy wielu mężczyzn narodowości polskiej. Wielu też przypłaciło życiem lub kalectwem ten niechciany sojusz. Po drugiej stronie frontów wielkiej wojny rumuńska Polonia walczyła w formacjach Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, w szeregach Armii Krajowej, a w liczbie aż 2.550 ludzi - w Dywizji im. Tadeusza Kościuszki.

  Zakończenie wojny i zagarnięcie przez ZSRR północnej Bukowiny i Besarabii drastycznie zmniejszyło liczebność polskiej grupy: z dotychczasowych 80 tysięcy w granicach państwa rumuńskiego pozostało nie więcej niż 20 tysięcy osób. Akcja repatriacyjna z lat 1946 – 1949 jeszcze uszczupliła tę liczbę. Do Polski wróciło wówczas blisko 5 tysięcy reemigrantów i około 4 tysięcy uchodźców z 1939 roku. Polskie władze osiedlały ich na Ziemiach Odzyskanych, w okolicach Wrocławia, Wałbrzycha i Jeleniej Góry. Dla tych, którzy nie zdołali wyjechać, rozpoczął się ciężki, blisko czterdziestoletni okres walki z komunistyczną władzą o zachowanie narodowej świadomości i kulturowej tożsamości.

 Polskie Zaduszki, 1940 r. 
 Polski cmentarz żołnierski  Rumunia, 1940 r. 
 obóz w Comisani  Rumunia, Târgu Jiu, wiosna 1940 r. 
 obóz internowania polskich żołnierzy  Rumunia, 1940 r. 
 internowani polscy żołnierze  Rumunia, obóz Comisani 
 Żołnierski teatr, 1940 r.  Rumunia, obóz Târgu Jiu 
 Na przepustce, rys. Darowicz

Kilka fotografii z wystawy pt. 'Więzi' (ze zbiorów Ośrodka KARTA, Warszawa, reprodukcje: Iwona Kasiura)
Na fotografiach od lewej (po kliknięciu wyświetlą się powiększenia):

• Zaduszki 1940, groby żołnierzy polskich zmarłych w obozie Târgu Jiu;
• Delegat nuncjusza abpa Cortesiego ks. Stanisław Skudrzyk TJ w obozie w Comisani
  z kapelanem obozowym ks. Ziółkowskim; honory wojskowe oddaje ppłk dypl. pilot Olgierd Tuskiewicz; 1940 r.;
• W dni deszczowe żołnierze zamiast kaloszy używali specjalnych "koturnów"; Târgu Jiu, wiosna 1940 r.;
• W zdrowym ciele zdrowy duch... Trójka akrobatów: Tadeusz Szostak, Roman Czerwiński, Paweł Ziora. Comisani, 1940 r.;
• Obóz w Comisani, 1940 r., scena ze sztuki Józefa Bzowskiego "Ciotka umarła";
  od lewej: Józef Bzowski, Jerzy Carenko, Artur Szwarcbrot-Malinowicz i Roman Dominik;
• Krykatura "Na przepustce", rys. (?) Darowicz, obóz Târgu Jiu.

 Grupa internowanych oficerów WP 
 Rumunia, Târgu Jiu, 1940 r.    Rumunia, obóz internowania 
 w Târgu Jiu, barak 42, 1940 r.

Archiwalne fotografie z obozu internowania polskich żołnierzy w Târgu Jiu w Rumunii, 1940 r.
U góry z lewej : grupa oficerów WP, u góry z prawej - polscy żołnierze przed barakiem nr 42 (dowódca: kpt. Blaszke);
u dołu z lewej - grupa internowanych żołnierzy pod figurą NMP, w śrdoku - widok ogólny obozu w Târgu Jiu,
z prawej - trzech internowanych żołnierzy WP w obozie w Târgu Jiu, 1940 r.

 Rumunia, 1940: żołnierze WP 
 pod figurą NMP w Târgu Jiu  Obóz internowania 
 w Târgu Jiu, 1940 r.  Obóz internowania 
 w Târgu Jiu, 1940 r.

  Eksponaty i fotografie tworzące wystawę podzielono na trzy zbiory. "W drugiej ojczyźnie" to zbiór pierwszy. Prezentował on Polonię Rumuńską - grupę naszych rodaków o ponad 200-letnich tradycjach życia na obczyźnie, Polaków zakorzenionych w polskości i umiejących kultywować to, co stanowi o własnej, narodowej tożsamości. Mimo tak długiego oddzielenia od ojczystego kraju zachowali oni język, kulturę i wiarę swoich przodków.

  "Otwarcie" to tytuł następnego zbioru, związanego bezpośrednio z losami rzesz uciekinierów i internowanych. Tytuł znamienny, nawiązujący do postawy Rumunów wobec tysięcy Polaków: cywilów [według różnych szacunków - 50 – 60 tysięcy] i wojskowych [około 25 tysięcy] którzy w 1939 roku przeszli przez terytorium ich państwa. Pomoc, serdeczna gościnność, ludzka dobroć - świadectwem takiego przyjęcia Polaków na rumuńskiej ziemi są zgromadzone w tym dziale pamiątki. Los internowanych - warto jeszcze raz to podkreślić - był dla większości z nich zaledwie etapem podróży, nie niewolą.

  Ostatnia część ekspozycji, "Powroty", ukazywała reemigrantów z Rumunii, którym przyszło trudzić się nad odbudową zniszczeń i zagospodarowaniem Ziem Odzyskanych. Nowe życie w wolnej od wojennej pożogi, ale jakże zmienionej politycznie Ojczyźnie, oraz dalsze losy repatriantów prowadzą aż do czasów obecnych, przypominając o tym, że polsko-rumuńskie więzi mają swoją historię; jest to historia głęboka, piękna, warta przypomnienia, zachowania w pamięci - i domagająca się kontynuacji.

 Tadeusz Dubicki: 
 Wojsko polskie w Rumunii 
 w latach 1939-1941 Tadeusz Dubicki: Wojsko polskie w Rumunii w latach 1939-1941
Warszawska Oficyna Wydawnicza "Gryf", Warszawa 1994
Wśród szeroko eksplorowanej przez polską historiografię tematyki związanej z wojennymi losami polskich żołnierzy, wciąż pozostaje niemal nie zauważone zagadnienie pobytu polskich uchodźców wojskowych w Rumunii, gdzie znaleźli się w konsekwencji wkroczenia 17 września 1939 roku wojsk sowieckich na tereny polskie i pozostawali w warunkach internowania do lutego 1941r. Książka Tadeusza Dubickiego częściowo wypełnia tę lukę.



Opracowanie i redakcja: Jan Krzysztof Wasilewski




Wystawy

schemat witryny

góra strony


O BIBLIOTECE  *  historia * struktura  *  ZASOBY * katalogi * bazy * czasopisma * nowości  *  WYDARZENIA * wystawy